Świadczenie pielęgnacyjne

1 stycznia 2024 r. weszła w życie ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym, która wprowadziła nowe świadczenie – świadczenie wspierające dla pełnoletnich osób niepełnosprawnych, a także zmieniła zasady dotyczące świadczenia pielęgnacyjnego.

Nowy system opiera się na dwóch świadczeniach: świadczeniu pielęgnacyjnym i świadczeniu wspierającym. Nowe świadczenie pielęgnacyjne przysługiwać będzie opiekunom niepełnosprawnych dzieci do ukończenia przez nie 18 roku życia. Świadczenie wspierające pobierać zaś będą mogły osoby niepełnosprawne, które osiągnęły 18 rok życia i posiadają decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia w odpowiedniej, określonej punktowo, wysokości. Decyzje te, wydawane będą przez Wojewódzki Zespół d.s Orzekania o Niepełnosprawności. Nie ma zatem możliwości pobierania dwóch tych świadczeń równocześnie.

W ustawie o świadczeniu wspierającym przewidziano również liczne regulacje dotyczące osób pobierających obecnie świadczenie pielęgnacyjne (dalej ,,stare’’ świadczenie pielęgnacyjne) na zasadach ochrony praw nabytych.

W przypadku utraty ważności orzeczenia osoby niepełnosprawnej, której opiekun pobiera stare świadczenie pielęgnacyjne kontynuacja wypłaty tych świadczeń jest możliwa pod warunkiem, że każdorazowo wniosek o wydanie kolejnego orzeczenia zostanie złożony w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin ważności dotychczasowego orzeczenia oraz zostanie złożony wniosek o ustalenie prawa do świadczenie pielęgnacyjnego w terminie 3 miesięcy licząc od dnia wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności.

Ustawą o świadczeniu wspierającym wprowadzono również regulację, że w przypadku śmierci osoby wymagającej opieki po 31.12.2023 r. stare świadczenie pielęgnacyjne będzie przysługiwało opiekunowi do ostatniego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpił zgon osoby wymagającej opieki. W takiej sytuacji opiekun będzie mógł w okresie pobierania świadczenia po zgonie osoby niepełnosprawnej podjąć pracę czy też ubiegać się o inne świadczenia np. świadczenie rodzicielskie. Przeszkodą nie będzie również uzyskanie emerytury lub renty za ten okres.

Świadczenia wypłacone za okres po zgonie osoby niepełnosprawnej nie stanowią tytułu do ubezpieczenia społecznego i składka na ubezpieczenie emerytalne i rentowe nie zostanie opłacona ani do ZUS ani do KRUS.

Stare świadczenie pielęgnacyjne nie będzie przysługiwało opiekunowi, jeśli osoba niepełnosprawna, nad którą sprawowana jest opieka, otrzyma świadczenie wspierające.

W sytuacji, gdy świadczenie pielęgnacyjne będą wypłacone za okres, za który osoba wymagająca opieki otrzymała świadczenie wspierające będą stanowiły nienależnie pobrane świadczenie. Opiekun będzie zobowiązany do zwrotu takiego nienależnie pobranego świadczenia. Powstanie i kwota nienależnie pobranego świadczenia przez opiekuna będzie więc zależała od osoby niepełnosprawnej i okresu przyznania jej świadczenia wspierającego. Zapobiegawczo opiekun może zwrócić się do tutejszej jednostki o zawieszenie wypłaty świadczeń od daty, od której osoba niepełnosprawna będzie ubiegać się o przyznanie świadczenia wspierającego.

Przyznanie świadczenia wspierającego będzie miało też taki skutek, że opiekun nie będzie miał już możliwości powrotu na stare świadczenie pielęgnacyjne.

Świadczenie pielęgnacyjnego na nowych zasadach (dalej: nowe świadczenie pielęgnacyjne), będzie przysługiwało od 1 stycznia 2024 roku:

1. matce albo ojcu,
2. innym osobom, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom,
3. opiekunowi faktycznemu dziecka,
4. osobom sprawującym pieczę zastępczą – jeżeli sprawują opiekę nad osobą niepełnosprawną w wieku do ukończenia 18 roku życia.

Osoba niepełnosprawna musi legitymować się, tak samo jak dotychczas, orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami  konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie leczenia rehabilitacji i edukacji.

Podstawową różnicą miedzy starym a nowym świadczeniem pielęgnacyjnym jest to, że nowe przysługuje wyłącznie do ukończenia 18 roku życia przez osobę niepełnosprawną oraz to, że opiekunowie będą mogli pracować i zarabiać. Ważne jest jedynie, aby osoba ubiegająca się o nowe świadczenie, była osobą z kręgu wyżej wymienionych osób uprawnionych do świadczenia i sprawowała opiekę nad  dzieckiem legitymującym się odpowiednim orzeczeniem.

W przypadku sprawowania opieki nad więcej niż jedną osobą niepełnosprawną spełniającą warunki do przyznania nowego świadczenia pielęgnacyjnego nie przyznaje się dwóch świadczeń natomiast wysokość nowego świadczenia pielęgnacyjnego podnosi się o 100% na drugą i każdą kolejną osobę nad którą sprawowana jest opieka.

Nowe świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli:

1. osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów;
2. osoba wymagająca opieki została umieszczona lub przebywa w domu pomocy społecznej, zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, placówce zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, o której mowa w przepisach o pomocy społecznej, zakładzie karnym, zakładzie poprawczym, areszcie śledczym albo schronisku dla nieletnich;
3. osoba wymagająca opieki jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej;
4. na osobę wymagającą opieki inna osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej;
5. na osobę wymagającą opieki jest ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, prawo do świadczenia pielęgnacyjnego lub prawo do zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.

Jeżeli jako opiekun dziecka zdecydujesz się przejść na nowe świadczenie pielęgnacyjne po 31.12.2023 r., nie będziesz miał możliwości powrotu do pobierania świadczenia na starych zasadach. W celu przejścia na nowe świadczenie pielęgnacyjne trzeba bowiem zrezygnować z pobierania starego świadczenia pielęgnacyjnego i złożyć wniosek o przyznanie nowego świadczenia pielęgnacyjnego.

Świadczenie wspierające

Świadczenie to będzie się należało osobie niepełnosprawnej, a nie jak dotychczas w świadczeniu pielęgnacyjnym – opiekunowi. Będzie to świadczenie dla osób, które ukończyły 18 rok życia.

Wnioski o świadczenie wspierające będzie można składać po 1 stycznia 2024 r. w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych w formie elektronicznej. Warunkiem złożenia wniosku o przyznanie tego świadczenia jest uprzednie uzyskanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia. Decyzje te będą wydawały Wojewódzkie Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności.
Wysokość świadczenia będzie uzależniona od ustalenia poziomu potrzeby wsparcia określonego w skali od 70 do 100 punktów i wynosić będzie od 40% do 220% renty socjalnej.

Świadczenie wspierające jest niezależne od dochodu, nie ma w nim również ograniczeń dotyczących podejmowania pracy przez osobę niepełnosprawną. Jest to świadczenie nieopodatkowane, wolne od egzekucji oraz nieoskładkowane.

Za osobę, która nie podejmuje zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej ze względu na potrzebę udzielania wsparcia osobie niepełnosprawnej, (której zostanie przyznane świadczenie wspierające), wspólnie z nią zamieszkującej i gospodarującej, Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie opłacał składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Prawo do objęcia ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym oraz ubezpieczeniem zdrowotnym będzie przysługiwało tylko jednej osobie.

Ważne! Ustawa o świadczeniu wspierającym wprowadza to świadczenie etapami, tzn.:

• 1 etap od 1 stycznia 2024 r. – o świadczenie będą mogły ubiegać się osoby, które uzyskają decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia na co najmniej 87 punktów.
• 2 etap od 1 stycznia 2025 r. – o świadczenie będą mogły ubiegać się osoby, które uzyskają decyzje ustalającą poziom wsparcia w przedziale od 78 do 86 punktów.
• 3 etap od 1 stycznia 2026 r. – o świadczenie będą mogły ubiegać się osoby, które uzyskają decyzję ustalająca poziom wsparcia w przedziale między 70 a 77 punktów.

Od powyższej zasady ustawodawca przewidział jeden wyjątek. Od 1 stycznia 2024 o świadczenie wspierające będą mogły ubiegać się również osoby, które uzyskają mniej niż 87 punktów w skali potrzeby wsparcia, jeżeli ich opiekun pobiera świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy, o ile spełnią inne warunki określone w ustawie o świadczeniu wspierającym.